Mách Mẹ Cách Nghe Phổi Cho Bé Chi Tiết Nhất Từ Chuyên Gia

Mục đích nghe phổi để làm gì? 

Trong quá trình hít thở, khi hít vào, không khí đi qua thanh quản, đến khí quản, đến phế quản gốc, rồi tới các phế quản nhỏ hơn ở các thùy phổi, sau đó không khí phân phối vào các phế nang. Khi thở ra, không khí sẽ đi ra ngoài phổi theo trình tự ngược lại.

Không khí trong quá trình hít thở đi qua thanh - khí quản cũng như các phế quản lớn sẽ gây ra những tiếng thở thanh - khí quản, âm thanh này có thể nghe thấy rõ khi đặt ống nghe ở vùng thanh quản, khí quản, hoặc vùng xương ức, xương cạnh và khoảng liên bả cột sống. Đây cũng là các vị trí nghe tim phổi chủ yếu. Âm thanh thở thanh khí quản bắt nguồn từ thanh môn. Không khí vận chuyển qua phế quản nhỏ, rồi đi đến phế nang – là vùng tương đối rộng hơn, từ đó gây ra tiếng rì rào phế nang nghe êm dịu, trong khi đó ở thì thở ra tiếng thở mạnh, ngắn hơn và chỉ có thể nghe thấy ở đầu thì thở ra.

Trên thực tế, trong quá trình hít thở thì thở ra sẽ dài hơn thì hít vào. Âm thanh Rì rào phế nang ở thì thở ra là do luồng không khí từ phế nang đi qua phế quản nhỏ, rồi đi tới các phế quản lớn hơn. Ta thường không nghe thấy tiếng rì rào ở phế nang trong suốt quá trình thở ra vì áp lực không khí tại phế nang yếu, đặc biệt là ở cuối thì thở ra. Trong một số trường hợp, chúng ta có thể nghe thấy tiếng thở ở toàn bộ quá trình thở ra, hiện tượng này gọi là “đảo ngược nhịp hô hấp” có khả năng cao gặp trong những cơn hen phế quản hoặc trong quá trình giãn phế nang.

Bình thường khi hô hấp, chúng ta chỉ nghe tiếng thở tại thanh khí quản và tiếng rì rào tại phế nang. Trong những trường hợp bệnh lý, những thay đổi trong cơ thể bệnh ở khí đạo có thể gây nên các tiếng thổi, hoặc tiếng rên khác nhau. Lá thành và lá tạng ở màng phổi bình thường hoạt động trượt trên nhau trong các động tác hô hấp. Nếu có tình trạng viêm màng phổi, bề mặt của các lá thành và lá tạng sẽ trở nên thô ráp, đây là nơi xuất phát của những tiếng cọ màng phổi.

Các tiếng bình thường:

• Thanh quản - khí quản.
• Rì rào tại phế nang.

Các tiếng bất thường

• Âm thổi ống.
• Ran phế quản.
• Ran nổ.
• Cọ màng phổi.
• Rít thanh quản.

Vị trí nghe phổi ở trẻ em

Để có thể nghe rõ phế âm, cần hướng dẫn, hỗ trợ trẻ thở đủ sâu với lưu lượng lớn hơn 0,5 lít/giây. Với những trường hợp trẻ đã lớn có thể hợp tác tốt, cần yêu cầu trẻ phải thở sâu qua miệng mở. Với những trường hợp trẻ nhỏ, bác sĩ chỉ có thể dựa vào tiếng thở dài và quá trình hít vào sâu giữa hai cơn khóc của trẻ. Âm thanh tiếng thở bình thường có thể lấn át âm thanh bệnh lý (ran nổ mịn ở những cường độ thấp) nên yêu cầu trẻ thở thật chậm và sâu, lấy vào ít không khí hơn để có thể dễ dàng nghe được những âm bệnh lý.

Cách nghe phổi cho bé chi tiết 

Đếm nhịp thở

Thay đổi nhịp thở là một trong những dấu hiệu có thể phát hiện được khi có những rối loạn về chức năng hô hấp của trẻ. Nhịp thở phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố biến đổi theo độ tuổi. Vì vậy đếm nhịp thở là một trong những cách tiếp cận chẩn đoán các bệnh lý về hô hấp.

Tuy nhiên, trong khi đếm nhịp thở cho trẻ nhỏ sẽ cần phải lưu ý vì nhịp thở của trẻ em rất dễ bị thay đổi, đặc biệt là khi có các tác động bên ngoài. Ví dụ như nhịp thở của trẻ sơ sinh trong tuần đầu mới sinh có thể thay đổi từ 40-50 lần/1 phút và nhìn chung nếu nhịp thở thấp hơn 60 lần/ 1 phút thì vẫn ở trạng thái bình thường. Sau những đợt ngừng thở ngắn, trẻ sơ sinh có thể sẽ tăng nhịp thở lên, có lúc co rút lồng ngực và phập phồng cánh mũi chỉ trong một thời điểm nhất định.

Các trẻ em lớn hơn bị bệnh phổi hạn chế có thể làm cho nhịp thở của các bé nhanh hơn và trẻ thở nông hơn.

Nghe các tiếng thở bằng tai

Bình thường ta không thể nghe thấy tiếng hít vào hoặc thở ra của trẻ. Tuy nhiên, khi trẻ bị một số bệnh về đường hô hấp ta có thể nghe thấy những âm thanh thở bất thường bằng tai hoặc bằng ống nghe.

• Tiếng thở rên: Là những tiếng thở ngắn, được phát ra ở quá trình thở ra, có thể nghe được bằng tai khi ta ghé sát tai vào miệng của trẻ. Tiếng thở này thường gặp ở những trẻ sơ sinh bị viêm phổi nặng. 
• Thở rít: Là những tiếng thở phát ra ở quá trình hít vào, có thể nghe được bằng tai khi ta quan sát trẻ thở. Tiếng thở này thường gặp trong các bé có bệnh về hẹp đường thở trên, hoặc đoạn phía ngoài lồng ngực gây ra do các bệnh như: viêm thanh quản, dị vật đường thở, mềm sụn thanh quản…
• Thở khò khè: Là những tiếng thở phát ra tại quá trình thở ra, có thể nghe được bằng tai khi ta ghé sát tai vào miệng của trẻ. Tiếng thở này nguyên nhân do tắc nghẽn ở đường hô hấp dưới, hoặc từ phế quản trở xuống, thường gặp trong các bệnh như hen, viêm tiểu phế quản, các khối u hoặc bị dị dạng mạch máu lớn chèn ép vào phế quản… Chúng ta cần phải phân biệt tiếng thở khò khè với tiếng thở khụt khịt do tắc mũi khi ứ đọng đờm dãi ở mũi họng. Tiếng thở khụt khịt thường phát ra ở cả hai quá trình thở ra và thở vào và sẽ mất đi khi ta hút sạch dịch bị ứ đọng ở mũi họng.

Nghe phổi bằng ống nghe

Trẻ em khi bị các bệnh phổi tắc nghẽn thì nhịp thở của trẻ thường chậm lại và trẻ sẽ thở sâu hơn. Khi bị tắc nghẽn đường thở ở phía ngoài lồng ngực (từ mũi đến giữa khí quản) thì trẻ thường kéo dài quá trình hít vào và có tiếng rít thì hít vào. Khi trẻ bị tắc nghẽn đường thở đoạn nằm ở trong lồng ngực thì quá trình thở ra thường kéo dài hơn quá trình hít vào và khi đó trẻ thường có hiện tượng co kéo cơ hô hấp phụ.

Với các bác sĩ chuyên khoa, việc nghe phổi bằng ống nghe là biện pháp thăm khám có thể đánh giá được tiếng hít vào và thở ra xem tiếng thở đó có bị kéo dài ra không hoặc có thể nghe được rõ không từ đó sẽ đánh giá được luồng khí vào phổi. Kéo dài quá trình thở ra khi nghe phổi thường gặp trong các trường hợp bệnh phổi tắc nghẽn như viêm phế quản hoặc hen phế quản. Giảm hoặc mất tiếng rì rào tại phế nang khi nghe phổi thường gặp trong các trường hợp tràn dịch, tràn khí màng phổi, xẹp phổi hoặc trong các trường hợp bệnh tình quá nặng hoặc bệnh nhân sắp ngừng thở.

Nghe phổi bằng ống nghe cho trẻ có thể nghe được những tiếng thở rít trong quá trình hít vào do tắc nghẽn ở đường hô hấp trên vang xuống nhưng thường thì sẽ không rõ bằng khi ta trực tiếp nghe bằng tai và đưa gần tai vào miệng trẻ.

Gõ phổi

Gõ phổi thường được dùng để nghe phổi trong các bệnh phổi hạn chế và gõ trong ở các bệnh phổi tắc nghẽn. Tuy nhiên Gõ phổi sẽ rất khó đánh giá được trên trẻ sơ sinh nhẹ cân vì các tiếng gõ phổi vang ra từ tổ chức phổi bị bệnh sẽ bị lẫn với các vùng xung quanh phổi.

Trên đây là các thông tin về vị trí nghe phổi và các cách nghe phổi cho bé đơn giản mà bạn có thể áp dụng tại nhà. Tuy nhiên để biết được chính xác nhất bệnh tình của trẻ, chúng ta nên đưa trẻ đến thăm khám tại các cơ sở y tế.